Transparantie is een woord dat je vaak hoort. Maar wat wordt er eigenlijk mee bedoeld? De betekenis is ondoorzichtig.
Toen onlangs het onderzoeksrapport over de ramp van Vlucht MH17 uitkwam, werd gezegd dat het heel transparant was. In de eerste plaats door het kabinet Rutte. Van openheid tijdens het onderzoek was echter geen sprake; er werd zelfs niets gelekt. Bedoeld werd natuurlijk dat het een grondig rapport is.
Achterkamertjespolitiek
Ander voorbeeld: het reilen en zeilen binnen de Europese Unie is weinig transparant. Dat voert Guy Verhofstadt aan in zijn net verschenen boek ‘De ziekte van Europa’: “We moeten onder ogen durven zien dat de transparantie waarmee de Europese Commissie en vooral de staats- en regeringsleiders hun beslissingen nemen, veel weg heeft van respectievelijk de Sovjetregering en het politbureau van de voormalige communistische partij.”
Voor de goede orde: Verhofstadt gebruikt het beeld van de voormalige Sovjet-Unie uitsluitend op het punt van transparantie, niet op dat van een alomvattende invloed op het maatschappelijk leven in de Europese Unie.
Het is waar, verreikende beslissingen binnen de EU lijken meer dan eens het resultaat van achterkamertjespolitiek. Maar hoezo zou de EU goed functioneren als er sprake is van transparantie? Transparantie slaat hier op een heldere scheiding der machten: het Europese Parlement (controlerende macht) behoort de Europese Commissie (uitvoerende macht: wet- en regelgeving) te controleren. Zo krijgt democratie gestalte.
Transparantiemanagement
Er bestaat tegenwoordig zelfs iets als transparantiemanagement. Managers zijn tegenover medewerkers van hun organisatie open over de doelstellingen. Dat klinkt heel mooi, maar in de praktijk is transparantiemanagement vooral een ‘instrument’ om controle over bedrijfsprocessen te houden.
Openheid klinkt als een loffelijk streven, maar het is belangrijk om het op het juiste moment van stal te halen. Vooraf openheid over bedrijfsdoelstellingen: ja. Maar tijdens de rit is openheid niet per se nodig, soms zelfs onwenselijk. De concurrentie kan er lucht van krijgen.
Start en finish
De Onderzoeksraad voor Veiligheid heeft lange tijd in het geheim aan haar rapport gewerkt. Nu het pas is gepubliceerd, kan het op zijn merites worden beoordeeld.
De Eurocommissie mag gerust achter gesloten deuren haar beleid uitstippelen. Maar de verantwoording hiervoor behoort plaats te vinden in het Europarlement.
Managers hoeven tijdens bedrijfsprocessen niet het achterste van hun tong te laten zien. Concurrenten kunnen daarvan profiteren. Wel mogen ze achteraf worden afgerekend op de jaarcijfers.
Die continue openheid bestaat dus helemaal niet. Ook al wordt dat beweerd. Transparantie is gebaat bij geheimhouding.
Publicatiehouding: 27 oktober 2015
