We worden uit alle windhoeken om de oren geslagen met verhalen. Het eerlijke verhaal, het hele verhaal, het ware verhaal. Maar al die verhalen hebben niet zoveel van doen met het verhaal waar echt een kop en een staart aan zit: het klassieke verhaal.
Een dezer dagen droeg een artikel in de Volkskrant de kop ‘VVD en PvdA zoeken hun eigen verhaal’. Aan de ‘verhalen’ van deze twee regeringspartijen werd aandacht besteed naar aanleiding van de algemene politieke beschouwingen. Wat stellen die verhalen eigenlijk voor? Dat werd niet duidelijk. De oppositie beschuldigde het kabinet, niet geheel ten onrechte, van vaag geleuter.
Bescheiden verhalen
De Franse filosoof Lyotard omschreef de neergang van de grote ideologieën uit de vorige eeuw als ‘het einde van de grote verhalen’ (‘la fin des grands récits’). In die grote verhalen geloven we met z’n allen niet meer zo, vooral doordat we door schade en schande nu weten dat de maakbaarheid van een samenleving maar betrekkelijk is. We komen in de politiek nu meer bescheiden verhalen tegen, zonder allesomvattende pretenties. Het verhaal van de politiek, onder andere dat van de PvdA en de VVD, bevindt zich in een bont gezelschap. Zo luidde gisteren het commentaar na een muziekuitvoering in het programma ‘Vrije geluiden’: “Een mooi verhaal”. Ook muziektonen kunnen blijkbaar een verhaal vertellen. Of neem het hele verhaal van een televisienet (NPO2) of het eerlijke verhaal van een reclamespotje (Beter Horen). We worden bedolven onder de ‘verhalen’.
Presentatie
Behalve in de presentatie van (politieke) programma’s en (persuasieve) reclame-uitingen zie je ook in het alledaagse spraakgebruik een nieuw gebruik van het woord ‘verhaal’. Zo sprak Jeroen Pauw in zijn televisieprogramma tegen correspondente Frederike Geerdink, toen zij vertelde dat zij in een nóg lastiger parket in Turkije had kunnen geraken: “Dus het verhaal had een geheel andere wending kunnen krijgen?” Hij zei niet: “Jij had in nog grotere problemen verzeild kunnen raken.” Waaruit meer empathie spreekt. Behalve politieke partijen wordt elk individu tegenwoordig geacht een eigen verhaal paraat te hebben. Een interessant persoonlijk verhaal is goed voor je ‘branding’. Je kunt jezelf ermee op de kaart zetten, je kunt er succes mee bereiken (bewondering, respect, carrière). Duidelijk is dat het ook hier om presentatie gaat: belangrijk is hoe je ‘overkomt’.
Thema
Hoe anders is het met het klassieke verhaal. Bijvoorbeeld het verhaal dat een romanschrijver aan het papier toevertrouwt. Vaak wordt door een auteur lang nagedacht over het verloop van het verhaal, de opbouw waarmee een schrijver de aandacht van lezers (!) probeert vast te houden. Dat hoeft tegenwoordig niet noodzakelijkerwijs uit te monden in een aristotelische ‘catharsis’: een loutering van de driften. Maar we stellen tegenwoordig nog steeds wel een zekere coherentie op prijs in een literair verhaal. En op een hoger niveau: een kijk op mens en wereld, uitgedrukt in een thema.
Kleur bekennen
Literatuur houdt ons een spiegel van het leven voor, politiek probeert de maatschappij te veranderen. Literatuur maakt gebruik van literaire middelen, politiek van sociaaleconomische analyses. Literatuur vertelt een verhaal, politiek houdt een betoog – als het goed is. Laat politieke partijen kleur bekennen in plaats van een soort koeterwaals uit te kramen in ‘een eigen verhaal’, waardoor ze hopen kiezers van diverse pluimage niet af te schrikken. Laat ze hun politieke overtuiging uitdragen, politiek bedrijven op het scherp van de snede, ook als regeringspartij. En laten we iemands verslag van een gebeurtenis voortaan weer ‘relaas’ noemen, wat feitelijk gezien juister is.
Publicatiedatum: 22 september 2015
