Vorige week maandag stond er een verhelderend artikel van Lennart Bloemhof in de Volkskrant. Ik put er dankbaar uit. Het ging om de benaming van ISI, ISIL, ISIS en IS. In ons land worden met name de laatste twee door elkaar gebruikt. De kwestie is: ‘What’s in a name?’
De terreurbeweging voerde eerst de naam ISI, een afkorting van Islamitische Staat in Irak, nadat in Irak gebieden waren veroverd. Daarvoor stond de terreurbeweging nog bekend als de Iraakse tak van Al-Qaida. Toen, na het uitbreken van de Syrische burgeroorlog, de terreurgroep ook actief in Syrië werd kwam de naam ISIS naar voren: Islamitische Staat in Irak en (Groot-)Syrië.
Met de expansie van veroverde gebieden werd de nieuwe titel ISIL, waarbij de toegevoegde L voor de Levant staat. De Levant beslaat behalve Syrië ook Libanon, een deel van Jordanië en Turkije, Israël en de Palestijnse gebieden. In aanmerking genomen dat op dit moment de meeste gebieden van de Levant nog niet zijn veroverd, is de naam ISIL dus voorbarig.
Kalifaat
Sinds vorig jaar ‘het kalifaat’ werd uitgeroepen, wordt door de terreurbeweging de naam IS gepropageerd: Islamitische Staat. En vooral toen ontbrandde de ideologische oorlog over de naamgeving. Ik duidde ‘de beweging’ hierboven aan met achtereenvolgens ‘terreurbeweging’ en ‘terreurgroep’. Natuurlijk is ook die aanduiding ideologisch gekleurd. Maar in het Westen zullen weinigen dit betwisten. Gezien de wreedheid van de beweging, het totalitaire karakter ervan, de absolute onderwerping aan de ideologie, is dit gerechtvaardigd. Hollande noemde de terreurgroep na de laatste aanvallen in Parijs Daesh, wat een Arabisch acroniem is voor ‘Islamitische Staat in Irak en de Levant’. Het gaat de Franse president erom duidelijk te maken dat er volgens hem geen sprake is van een ‘staat’, maar van een terroristische groep. Ook zou het woord Daesh niet zo snel in verband worden gebracht met de islam. En zo zitten we midden in de ideologische oorlogvoering. Beschikt de terreurgroep met het kalifaat over een staat? Heeft de terreurgroep iets te maken met het geloof van de islam?
Fascisme
Niet voor niets wordt in de media een parallel getrokken met het twintigste-eeuwse fascisme. Ook dat werd gekenmerkt door een totalitair karakter (volledige beheersing van de mens), virulente discriminatie (antisemitisme) en grote agressie (expansiedrift). Duidelijk verschil is wel dat de terreurgroep niet hamert op etnische verschillen; die doen er niet toe. Iedereen kan zich aansluiten. Er is sprake van een beweging die een aantrekkingskracht uitoefent op mensen van over de hele wereld.
Hollande en anderen ontkennen dat de terreurgroep iets van doen heeft met de islam. Maar als dit waar is, heeft ze toch echt wél te maken met het ‘islamisme’. Hiermee wordt het politiek fundamentalistische karakter van de beweging uitgedrukt. Binnen ‘het kalifaat’ wordt geprobeerd een gedroomde werkelijkheid van eeuwen her gestalte te geven, met toenmalige mores (die ‘letterlijk’ in de Koran zouden staan). Dit ‘kalifaat’ biedt een verwrongen beeld van het kalifaat dat ooit heeft bestaan in het Midden-Oosten. Net als bij het fascisme is hier sprake van een merkwaardig romantisch verlangen. Het verschil is alleen dat de terreurgroep de blik op het verleden richt en dat het fascisme meer toekomstgericht was.
Opportunistisch
Het fascisme, en dan bedoel ik in het bijzonder het nazisme, vestigde inderdaad een nieuwe staat doordat er een dictatuur werd gevestigd, ook in de veroverde gebieden, waarbij het bestuursapparaat volstrekt werd genazificeerd. De vraag is of dit bij de terreurbeweging ook zo is. In de film ‘Timbuktu’ (2014) van de Mauritaanse regisseur Abderrahmane Sissako zien we hoe het geweld van de terreurbeweging op de bevolking van de Malinese stad Timboektoe volstrekt opportunistisch wordt uitgeoefend. De veroveraars blijven vreemden, die hun ideologie er bij de burgers niet in krijgen. De plaatselijke imam laat zich niet voor hun karretje spannen en lijkt een vreedzamere kijk op het islamitische geloof te hebben.
Resumerend: de terreurgroep omarmt het islamisme en valt zodoende in de categorie ‘moslimextremisme’. Het is een beweging die een staat wil oprichten, maar daar nog ver van is (veroverde gebieden worden voornamelijk leeggeroofd als wingebied). Ik pleit daarom niet voor de benaming IS. Ook de andere benamingen die de revue zijn gepasseerd – ISI, ISIS, ISIL – doen geen recht aan de merites van deze gewelddadige beweging. Er zijn daarentegen een aantal raakvlakken met het fascisme. Daarom doe ik ook een duit in het zakje en breek ik een lans voor de benaming FI, Fascistisch Islamisme. In feite een pleonasme, maar vooruit.
Publicatiedatum: 24 november 2015
