Vaak bevat een tekst overbodige woorden. Als je ze weglaat, blijft de betekenis volledig in tact. Denk aan woorden als ‘ook’, ‘nog’ en ‘dus’. Schrappen die handel, want goed schrijven is efficiënt schrijven. Of toch niet?
Een stopzin is een zin als stoplap, dat wil zeggen een zin met woorden die weinigzeggend zijn. Bijvoorbeeld: ‘Ik heb zoiets van, wat maakt het uit?’ Of: ‘Ik houd, zeg maar, van schrijven.’ Het zijn clichés, gewoontewoorden, ofwel stopwoorden. Veel mensen gebruiken een stopwoord, een woord dat ze om de haverklap laten vallen, zelfs in elke zin.
Doorvlooien
Stopwoorden staan in een zin op zichzelf. Denk aan woorden als ‘eigenlijk’, ‘dus’ en ‘ook’. Neem eens de proef op de som en bedenk welk stopwoord jouw favoriet is. Zet de cursor bovenaan een door jou gemaakte tekst en vlooi die tekst van boven tot onder door op dat ene woord. Wedden dat je het heel wat keren tegenkomt? En zeker weten dat je jouw stopwoord negen van de tien keer kunt schrappen zonder dat dit afbreuk doet aan het begrip van de tekst.
Schrijven is schrappen, luidt de gevleugelde uitdrukking. Bij schrijven, zeker bij zakelijk schrijven, gaat het om efficiënt gebruik van taal. Dat trekt een tekst strak. Het verheldert een tekst. Het maakt een tekst aangenaam om te lezen. Het kan het beoogde effect van een tekst optimaliseren.
Maar dit is niet altijd waar. Soms dient het gebruik van overvloedige woorden een doel. Neem de stijlfiguur van de herhaling: ‘Nee, nee, dat wil ik niet!’ Die herhaling is bedoeld om emotie op te roepen.
Creatief schrijven
Spaarzaam schrijven is geen wet van Meden en Perzen. Bezie schrijven vanuit het blikveld van functionaliteit. En bedenk: schrap ik dat woord of laat ik het staan, omdat het voor mij een duidelijke functie heeft in het geheel van de tekst?
Natuurlijk maakt het uit of je een literaire of zakelijke tekst fabriceert. Een literaire tekst verschaft je meer vrijheid. Een zakelijke tekst luistert strikter naar taalregels (hoe je een betoog opbouwt of een nieuwsbericht schrijft). Maar uiteindelijk draait het er om dat je als schrijver een tekst adem inblaast, dat die tekst klopt, bruist – om het even of het een literaire of zakelijke tekst is.
De kunst van het goed schrijven, of anders gezegd: de kunst om een lezer te verleiden jouw tekst uit (!) te lezen, is per definitie creatief schrijven. Daarmee doel ik op het creatief omgaan met taalregels binnen genres, die taalregels oprekken, binnenste buiten keren. Vooral dát, voorbij het clichématig hanteren van taalregels, doet een tekst sprankelen.
Het gebruik van stopwoorden is bij creatief schrijven niet uit den boze. Wel komt het erop aan ze doordacht in te zetten, elke keer, en er niet onbewust en kwistig mee te strooien. Ik bedoel maar.
publicatiedatum: 8 maart 2016
