Behalve een goede voetballer was Johan Cruijff een vaardige taalgebruiker. Veel van zijn uitspraken verschenen in boekvorm en sommige werden zelfs evergreens. Maar schrijven kon hij niet. Dat liet hij anderen in zijn naam doen.
De belangrijkste uitspraak van Johan Cruijff is natuurlijk: Ieder nadeel heb zijn voordeel. En een andere evergreen luidt: Je moet schieten, anders kun je niet scoren. Het is koeterwaals dat in ons land op een gunstig onthaal kon rekenen.
Doorzettingsvermogen
Uit beide bovengenoemde uitspraken springt het tomeloze optimisme naar voren om de wereld naar je hand te zetten. En dat heeft Johan Cruijff dan ook zijn hele leven gedaan. Op jeugdige leeftijd was hij al getalenteerd, maar hij is pas werkelijk een begenadigd voetballer geworden door zijn doorzettingsvermogen. Zijn linkerbeen was niet zo goed als zijn rechterbeen en door als joch vele uren tegen een blind muurtje een balletje te trappen, wist hij ook deze te perfectioneren.
Het is het verhaal van iedereen die op het schild wordt gehesen: talent is onontbeerlijk, maar de ijzeren discipline om je gave te vervolmaken is nog veel belangrijker. Je ziet het ook bij schrijvers: juist de beroemdste hebben menig versie van een roman geschreven voordat ze die publicabel achten.
God, 14
Een groot voetballer is van ons heengegaan, die het kleine Nederland over de hele wereld bekendheid bracht. Hij zij geprezen. Maar in ons nuchtere polderland gingen direct na de dood van de Verlosser alle remmen los: van Cruijff is in korte tijd een mythe gemaakt. Bij de herdenking afgelopen zondag in zowel Amsterdam als Barcelona stond op grote doeken uitsluitend zijn voornaam. ‘Johan’ spreekt boekdelen, zijn achternaam is overbodig. Die voornaam suggereert een zekere intimiteit die velen met hem denken te delen. Ik zag bij een eerdere herdenking zelfs iemand in de Amsterdamse Arena die op de achterkant van zijn T-shirt had staan: ‘God’. En daaronder het nummer 14.
Een ware heldenverering dus, tot goddelijke proporties opgeblazen. Daarbij werd vergeten dat Cruijff ook een intrigant was, gepreoccupeerd met macht. Laten we Cruijff vooral herinneren als de pleitbezorger van het totaalvoetbal, die het spelletje aantrekkelijker maakte om naar te kijken. En hij had een voortreffelijk ruimtelijk inzicht, zeker als hij op het veld stond. Versnellen was zijn specialiteit, maar om eerlijk te zijn vond ik hem niet een speler die met de bal aan de voet de beste was. Iemand als Dennis Bergkamp was beslist artistieker, zijn doelpunten meestal van grotere schoonheid dan die van Cruijff. Cruijff wist een wedstrijd naar zijn hand te zetten, Bergkamp was een tovenaarsleerling en wat hij met de bal kon, was ronduit magie.
Ghostwriter
Weliswaar brachten sommige uitspraken van Cruijff het tot evergreens in het Nederlandse spraakgebruik, maar schrijven kon hij niet. Hij had dan ook weinig onderricht genoten, want na twee keer te zijn blijven zitten op de mulo ging hij ervan af. Toch had hij lange tijd een column in dagblad De Telegraaf. Zijn laatste column verscheen tot vlak voor zijn dood. Het is een publiek geheim dat deze wekelijkse column die met zijn naam was ondertekend, werd geschreven door Jaap de Groot, chef sport van de krant van wakker Nederland. De Groot was Cruijffs ghostwriter.
Natuurlijk gaf Cruijff De Groot altijd input vóór elke aflevering, maar vervolgens kreeg de ghostwriter de vrije hand. Cruijff, behept met een groot gevoel van wantrouwen jegens de mensheid (behalve zijn vrouw Danny), stond op goede voet met Jaap de Groot. In die wekelijkse column liet Cruijff zich nogal eens van zijn toornige zijde zien, waarbij hij bij voorkeur uithaalde naar het bestuur van Ajax. Met de column van Cruijff in De Telegraaf werd de coup bij Ajax, vermomd als ‘fluwelen revolutie’, voorbereid.
Stem
Vandaag start De Telegraaf met het publiceren van zes oude columns van Johan Cruijff. Hij ‘schreef’ ze in het voetbalseizoen 2003-2004. Waarom een oude prak opwarmen? De Telegraaf acht Cruijffs visie op het voetballen ‘tijdloos’. De Groot kent het gedachtegoed van Cruijff zo door en door, hij heeft hem zo lang een stem gegeven, dat hij hieraan straks moeiteloos nieuwe afleveringen kan toevoegen. Op die manier blijft de geest van Johan rondwaren. En zal Jaap de Groot zijn naam als ghostwriter dubbel en dwars eer aan doen.
Publicatiedatum: 4 april 2016