De wereld op z’n kop: vanaf 2018 trouwt iedereen standaard op huwelijkse voorwaarden. Wil je in gemeenschap van goederen trouwen, dan moet je dat apart bij de notaris regelen. Het is een teken van voortschrijdend individualisme. Maar ook krijgt de romantiek hierdoor een stevige knauw.
Het was vanmorgen een tweekolommer op pagina 10 van de Volkskrant, maar in feite betreft het groot nieuws: het persoonlijke bezit, verworven tot het moment vóór de huwelijksplechtigheid, blijft in eigen bezit van bruid en bruidegom. Dat geldt ook voor opgebouwde schulden. Tot nu toe was de gang van zaken dat je op huwelijkse voorwaarden moest trouwen om dit vast te leggen.
Echtelieden vormen niet langer een economische twee-eenheid, maar opereren voortaan als individuen die alleen nog een gezamenlijke huishouding voeren. Is hier sprake van een vooruitgang?
Blinde liefde
Je kunt je voorbeelden voor de geest halen waarin dat inderdaad het geval is. Stel, je bent gefortuneerd en je trouwt uit blinde liefde voor een armoedzaaier. Het huwelijk loopt toch vrij snel op de klippen en jouw vermogen zal je moeten delen met je ex-partner omdat je in gemeenschap van goederen was getrouwd. Je dacht dat de echtverbintenis tot jullie dood zou duren, maar dat bleek een verkeerde inschatting. Daar zit je dan met de gebakken peren. De nieuwe wetgeving steekt daar een stokje voor.
Van belang is natuurlijk vanuit wiens blikveld je zo’n casus bekijkt. Andere kijk is bijvoorbeeld: huwelijk gestrand, maar je krijgt gelukkig de nodige pecunia mee om je leven elders weer op te bouwen.
In breder perspectief valt er meer over te zeggen: het huwelijk waarin het gaat om alle facetten van gemeenschap is in feite een communistisch arrangement. In de twintigste eeuw zijn op grote schaal – vruchteloze – pogingen ondernomen om het communisme in te voeren. Anders gezegd, om aardse goederen te delen.
Wie realiseert zich dat dit in driekwart van de voltrokken huwelijken, daar waar geliefden in gemeenschap van goederen trouwden, het communisme al lang was ingevoerd? Vanaf volgend jaar is dit dus niet langer het standaard arrangement.
Sociaal weefsel
Ook vanuit het gezichtspunt van de Verlichting is de veranderende wetgeving inzake het huwelijk betekenisvol. Er wordt nog meer zorg gedragen voor de rechten van het individu, voor diens autonomie. Tegelijkertijd kun je zeggen dat onze samenleving door deze maatregel verder ‘geatomiseerd’ raakt; het sociaal weefsel wordt er door aangetast. Margaret Thatcher, voormalig premier van het Verenigd Koninkrijk, zou daar tegen in brengen: er bestaat helemaal niet zo iets als een samenleving, er bestaan alleen maar individuen. Zo bezien behaalt het neoliberalisme met deze huwelijkswetswijziging een nieuwe overwinning.
Zucht naar romantiek
De achterkant van het verlichtingsdenken is de zucht naar romantiek, tot op de dag van vandaag. In onze gerationaliseerde samenleving zien we expressies van romantische gevoelens voortdurend de kop opsteken. In talloze entertainmentprogramma’s op televisie, zoals ‘Boer zoekt vrouw’, waarin het vooral gaat om het cultiveren van emoties. We zien het ook in de vele populaire films (Hollywood) en triviale liefdesromans. Daarin staat niet ‘het tragische’ centraal, maar de romantische relatie tussen personages die elkaar uiteindelijk ‘vinden’.
Hoe beleven mensen die elkaar ‘gevonden’ hebben het huwelijk binnenkort? Werkt de nieuwe huwelijkswet in de hand dat distantie tussen de partners wordt ingebakken? Hoe romantisch is het huwelijk dan nog? Of is het romantische huwelijk een achterhaald ideaal?
Wat mij betreft: ook in het geval van het huwelijk lijkt het mij van belang om het neoliberalisme de pas af te snijden. Hoe dan ook. Per slot van rekening zijn wij mensen in de eerste plaats sociale wezens en zeker geen autonome ‘atomen’.
