De komende verkiezingen in maart voor de Tweede Kamer kunnen historisch worden. Niet vanwege het tweegevecht tussen ‘de twee grote mannen’, d.w.z. tussen Rutte en Wilders. Belangrijker is hoe het de PvdA vergaat op 15 maart.
Zal de sociaaldemocratische partij inderdaad fors in zetelaantal slinken, zoals de peilingen voortdurend uitwijzen? Bij de vorige verkiezingen, in 2012, leek dat ook het geval, maar toen flikte Diederik Samson als voorman een kunstje vanjewelste: de partij kwam gewoon uit op 38 zetels.
Twee zielen in
éé
n borst
Maar het is inderdaad de vraag of Lodewijk Asscher dit anno 2017 nog eens kan overdoen. Hij doet er van alles aan, daar niet van. Zo profileert hij de partij met de slogan ‘progressief patriottisme’. De samenstelling van het bijvoeglijk naamwoord en het zelfstandig naamwoord valt echter niet zo goed te begrijpen. Progressief, ja we weten dat de PvdA zich als vanouds profileert als een vooruitstrevende partij. Patriottisme is nieuw.
Asscher lijkt mee te willen zingen in het koor van vaderlandslievende partijen, zoals de VVD en de PVV. Anders gezegd, minder Europa voor zover mogelijk. Strengere toelating voor arbeidsmigranten. Dat soort dingen.
Als geen andere partij in Nederland is de PvdA, vanaf 1945, een verbintenis aangegaan tussen twee sociale klassen: de arbeidersklasse en de middenklasse. Die twee zielen in één borst hebben lange tijd broederlijk naast elkaar bestaan. Solidariteit met degenen die het minder goed hebben, was het uitgangspunt. Een loffelijk streven.
Volkomen leegloop
Dat heeft in het naoorlogse Nederland onmiskenbaar zijn sporen nagelaten: de welvaartsstaat. Die nu, mede door diezelfde PvdA, al behoorlijk is ontmanteld (eerst door Kok, daarna door Bos en Samson). Samson heeft zich in Rutte II namens zijn partij geconformeerd aan een ronduit neoliberaal beleid. Met als excuus om de economische crisis te boven te komen. Dat had heus wel op een ietwat andere manier kunnen gebeuren, voorzien van een nadrukkelijker sociaaldemocratisch stempel.
Nu dreigen de traditionele kiezers van de PvdA voorgoed weg te lopen. Marokkanen en Turken naar Denk, de oorspronkelijke arbeidersklasse en de lagere middenklasse naar de PVV, de liberale sociaaldemocraten naar D66, en de meer radicale sociaaldemocraten naar GroenLinks. Een volkomen leegloop dus.
Sociaal contract
Achter blijft de hogere middenklasse. Meer dan ooit dreigt de PvdA een bestuurderspartij te worden voor ‘higher professionals’. De partij wordt zo homogener. Het sociaal contract tussen twee sociale klassen – zij die op sociaaleconomische achterstand staan en zij die nog steeds in voorspoed leven – wordt opgeheven.
Als dit werkelijk de uitslag wordt van de komende Tweede Kamerverkiezingen, dan zullen deze verkiezingen historisch zijn. En tragisch. Niet alleen voor de PvdA, maar ook voor onze democratie.
