Onder president Trump maakt de VS met zijn America First ogenschijnlijk een terugtrekkende beweging, maar ondertussen wordt de hegemonie op het wereldtoneel niet prijsgegeven.
Lees een krant, kijk naar een nieuwsprogramma en het blijft je opvallen. Ja, typisch een geval van selectieve perceptie, zoals dat in de psychologie heet. Je gaat erop letten en je ziet en hoort het overal. Amerika, Amerika, Amerika. Met Amerika worden de Verenigde Staten bedoeld, officieel de Verenigde Staten van Amerika, afgekort VS. De Verenigde Staten worden voor Amerika gehouden, terwijl dit land slechts een deel is van het continent Noord-Amerika.
Nederlandse kranten hebben moeite met de werkwoordvervoeging van het onderwerp Verenigde Staten en VS. De ene keer lees je de Verenigde Staten heeft, een andere keer de Verenigde Staten hebben. Net zoals je zowel de VS heeft als de VS hebben kan tegenkomen. Volgens de spellingpolitie mag zowel het gebruik van enkelvoud als meervoud in de werkwoordvervoeging. Mijn suggestie: wees consequent en maak in het stijlboek van de krant een keuze voor een van de twee. In de praktijk loopt het vaak, soms zelfs in hetzelfde artikel, door elkaar. De invloed vanuit de Verenigde Staten zal daar debet aan zijn. Eerst werd door de vele immigranten van dit land de meervoudsvorm gebruikt: The United States are. Pas na de burgeroorlog (1861-1865) tussen het Noorden en het Zuiden veranderde dat. De natie kreeg vastere vorm in het bewustzijn van haar burgers. Toen werd het voor eigen gebruik The United States is.
Voetstuk
Het land van de ongekende mogelijkheden, waar iemand die voor een dubbeltje geboren is het tot een kwartje of zelfs een miljoen kan schoppen, spreekt tot de verbeelding. Op het vaste land van Europa zijn The Netherlands – het enige land dat net als The United States of America in het meervoud wordt aangeduid – het meest Angelsaksisch georiënteerd. De Lage Landen hangen vol overgave dezelfde liberale waarden van de markteconomie aan als Groot-Brittannië en de Verenigde Staten.
Verder wordt Nederland overspoeld door Amerikaanse producten, die uitgesproken commercieel zijn maar ontegenzeggelijk aantrekkelijk. Van het mooie design van de iPhone tot de knap gemaakte Hollywood-films. Op RTL-4 wordt in het nieuwsbulletin dagelijks steevast één item gewijd aan een Amerikaans nieuwtje dat uitblinkt in onbenulligheid. Maar eveneens de andere media – in print, op tv of online – besteden tot in den treure aandacht aan de VS.
Natuurlijk vormen de Verenigde Staten nog steeds een grote mogendheid. Dat verklaart voor een deel de bovenmatige belangstelling voor dit land, dat bestaat uit vijftig staten. En Trump is een aandachtstrekker van de eerste orde. Met zijn America First maakt hij duidelijk dat de belangen van zijn land voor hem prioriteit hebben. Dociel geven Europese landen tevens een andere uitleg aan deze slogan: met America First plaatsen zij de Verenigde Staten, de grote en machtige bondgenoot, op een voetstuk. Op de een of andere manier fascineert dit land enorm. Nederlandse journalisten die correspondent in de VS zijn geweest, hebben daar hun beste tijd gehad. Nadien, teruggekeerd in ons kleine kikkerland, betreuren ze in interviews dat ze er niet langer hadden kunnen blijven. Het rouleersysteem bij kranten en omroepen staat dit evenwel niet toe.
Intrigeert hen het turbulente democratische proces in de Verenigde Staten? Het openlijk, fel gevoerde debat tussen Democraten en Republikeinen? De vruchtbare samenwerking tussen wetenschap en techniek? Zijn de mogelijkheden in dit land inderdaad ongekend? Vragen die tot uiteenlopende antwoorden leiden, maar de repliek is eensluidend als het gaat om de mobiliteit op de arbeidsmarkt: die is een stuk groter dan in Europa. Je kunt makkelijk ontslagen worden, maar je kunt ook weer zo een andere baan vinden. O ja? Misschien is die overtuiging toch wel te mooi om waar te zijn, want we weten dat menig Amerikaanse werknemer twee, drie banen naast elkaar heeft om het hoofd boven water te houden. Niet ieder dubbeltje wordt daar een kwartje. Als je pech hebt, word je een vijfcentstuk. En deplorabeles zijn in de ogen van sommigen nog niet eens een stuiver waard. Niettemin leeft de mythe America voort.
Haantje de voorste
De Verenigde Staten van Amerika vormen een land waar het wilde kapitalisme hoogtij viert. Het milieu wordt geschaad, de tegenstelling tussen arm en rijk neemt schrikbarend toe. De wind van het neoliberalisme waait er al lang. En die wind is een aantal decennia geleden overgewaaid naar Europa, zeker naar Nederland. Tot op de dag van vandaag is die wind bij ons niet gaan liggen, ondanks ferme kritiek vanuit de samenleving. De beoogde uitbreiding van Schiphol is daar een goed voorbeeld van. CO2-uitstoot en geluidsoverlast leggen het af tegen de principes van de vrije markt.
De VS is een grootmacht op zijn retour, maar Nederland blijft in de ban van dit land. De taal van deze mentale bezetter nemen we over. Aan universiteiten worden de meeste masters in het Engels gegeven, met als argument ‘internationalisering’. In de praktijk betekent dit voornamelijk aanpassing aan de stelregels van de Verenigde Staten. Het alledaagse spraakgebruik is vergeven van Engelse, of liever gezegd Amerikaanse woorden die voornamelijk uitblinken in nietszeggendheid. Managementpeptalk.
In de klassieke road movie Im Lauf der Zeit van Wim Wenders, in mijn beleving zijn beste film, zegt King of the Road Robert, gespeeld door de illustere Rüdiger Vogler: “Die Amis haben unser Unterbewusstsein kolonialisiert.” Daarmee doelend op de Amerikaanse way of life die het naoorlogse Duitsland heeft overgenomen. De film stamt uit 1975, maar na bijna vijfenveertig jaar is er weinig veranderd. De Verenigde Staten koloniseren tot op de dag van vandaag ons onderbewuste. Door de vereenzelviging van hun land met een heel continent, hun entertainmentindustrie, hun commerciële filmindustrie, hun gepolariseerde democratie en hun neoliberale kapitalisme (made in USA, maar gefabriceerd in een Aziatisch lageloonland). Op al deze vlakken kun je niet echt spreken van terugtrekkende bewegingen.
America First heeft niets te maken met protectionisme of isolationisme. Eerder heeft het van doen met reculer pour mieux sauter: zich een beetje terugtrekken om een goede sprong vooruit te kunnen maken. De wereld is nog lang niet van de Verenigde Staten af. Trump is hooguit een aberratie in de Amerikaanse politiek. De dominante invloed van de Verenigde Staten op het wereldtoneel van politiek en cultuur is alomtegenwoordig. Dat dit land de hoogste rang in de wereld niet wenst op te geven, bewijst de in gang gezette handelsoorlog met China. Het land wil Master of the World blijven. De eerste in de wereld, haantje de voorste – tot het bittere einde. Voor de VS geldt first in, last out. Dát is de betekenis die we moeten geven aan America First.
Mooi en royaal ,,entrefilet”, zoals dat vroeger heette. Maar als ,,Europa” (if any) en zeker als Nederland rest ons weinig anders dan ,,Bejing of Washington”, zoals vroeger onder dwang ,,Mussert of Moskou”. Ons land heeft zich na de Tweede Wereldoorlog (onze ,,Eerste”, is een plausibele theorie) enthousiast onderworpen aan de Atlantische Gemeenschap, The States en ,,de grote wereld” maar het besef van grootsheid & bijbelsche uitverkiezing nooit verloren. Was het niet Jerome Heldring – wat zou ik de man graag lezen over de actualiteit! – die ooit – met beroep op een bron – meldde, dat Nederland zou ,,afzakken” tot ,,de rang van Denemarken” als we Indie verloren? Nou: je ziet het: de Denen doen het in aangenaam bescheiden stilte prima. Nee, zie (en hoor) ons met Amerikaans aandoend trompetgeschal in een kwaliteitscourant: Brussel blijkt te draaien om ,,de drie M’s”: Merkel, Macron en…precies: Mark. De onze!
Helemaal mee eens, Bob. En dan liever onder de vleugels van Washington dan die van Beijing, zou ik zeggen. Ik geloof er helemaal niets van dat Trump een ‘nieuw tijdperk’ inluidt. Ik vermoed dat hij een dissonant is in de relatie tussen Europa en de VS. Maar we zullen zien.